Ręka, jako wyspecjalizowany narząd, odpowiedzialna jest w naszym ciele za wiele funkcji. Jej doskonałość polega na tym, że służy nam jako silne narzędzie do popychania, podnoszenia ciężarów, siłowania się, a jednocześnie potrafi wykonywać bardzo precyzyjne i skomplikowane ruchy takie jak szycie czy pisanie. Ta szeroka specjalizacja kończyn sprawia, że to w głównej mierze ich sprawność decyduje o poziomie funkcjonowania każdego człowieka. Rozwój kory mózgowej i skomplikowany mechanizm nerwowy, czyni nasze ręce i dłonie czymś niezwykle wyjątkowym i fascynującym. Dzięki niemu jesteśmy w stanie zapoczątkować ruch, kontrolować jego trwanie oraz płynnie go zakończyć. Obszar kory mózgowej odpowiedzialny za ruchy całej kończyny górnej, a szczególnie dłoni, kciuka i palców, zajmuje zdumiewająco dużą powierzchnię w stosunku do pozostałych obszarów kory, odpowiadających za ruchy innych części ciała.                                                             
To wskazuje dobitnie na ogromne znaczenie funkcjonalne ręki w naszym życiu.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Niewiele osób wie, jak ważna jest sprawność rąk w rozwoju mowy. Stymulacja dłoni pobudza bezpośrednio ośrodek w mózgu odpowiedzialny za dłonie, a pośrednio ośrodek ruchowy mowy. Wynika z tego, że warto pracować nad czuciem i sprawnością rąk w sytuacji kiedy występują problemy z mową u dzieci.
Poza tym na dłoniach znajdują się receptory odpowiedzialne za wszystkie narządy ciała człowieka. Dlatego też ich sprawność ma ogromne znaczenie w funkcjonowaniu całego organizmu.

 

CZYM JEST TERAPIA RĘKI?

Terapia Ręki ma na celu usprawnianie tzw. małej motoryki, czyli precyzyjnych ruchów dłoni i palców, jak również dostarczania wrażeń dotykowych i poznawania dzięki nim różnych kształtów i struktur materiałów oraz nabywanie umiejętności ich rozróżniania. W programie wykorzystuje się ćwiczenia i zabawy mające rozwinąć sprawność ruchową całej kończyny górnej dziecka, sprawność manipulacyjną dłoni, umiejętność chwytu, koordynację pomiędzy dłońmi oraz doskonalenie czynności samoobsługi. Ponieważ ręka spełnia swoje funkcje, gdy wszystkie jej elementy składowe, a więc kości, stawy i mięśnie działają prawidłowo i zachowana jest ich wielostronna współpraca, stąd ważne jest, żeby podczas terapii nie usprawniać poszczególnych części składowych ręki, ale postrzegać ją całościowo i pracować nad rozwojem funkcji, takich jak np. nauka trzymania łyżki, picia z kubeczka itp.

W późniejszym czasie obejmuje też naukę pisania. Wszystkie proponowane zabawy mają jednak swoją kolejność i nie mogą być wprowadzane w sposób przypadkowy. Należy także pamiętać o tym, że rozwój małej motoryki zawiera się w rozwoju psychomotorycznym dziecka i przebiega równolegle do jego całościowego rozwoju. Oznacza to, że wszystkie działania proponowane w trakcie terapii muszą być odpowiednio dobrane nie tylko do poziomu manualnego dziecka lecz także do poziomu jego funkcjonowania poznawczego. Należy o tym pamiętać szczególnie gdy pracujemy z pacjentami z dużymi trudnościami manipulacyjnymi, jednak w pełni sprawnymi intelektualnie. Często propozycje im podawane mogą wydawać się nudne czy infantylne, a należy unikać wywoływania takich odczuć, żeby nie zniechęcić dzieci do dalszej współpracy.

KOMPLEKSOWY PROGRAM PRACY

Przystępując do pracy z zakresu usprawniania małej motoryki należy dokonać wnikliwej obserwacji dziecka pod kątem funkcjonowania samej ręki, ale także zaburzeń i dysfunkcji całego organizmu. Podczas obserwacji warto kierować się poniższym schematem w kształcie piramidy, przechodząc kolejno wszystkie jej poziomy od podstawy aż do wierzchołka.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Diagnoza pozwoli nam wyznaczyć cele, nadrzędne i szczegółowe oraz przygotować indywidualny plan terapii dla danego dziecka. W zależności od tego, na którym poziomie tejże piramidy występuje najwięcej problemów, od tego właśnie poziomu należy rozpocząć proces usprawniania, przechodząc kolejno do coraz wyższych poziomów, jeśli będą one w ogóle osiągalne, gdyż niektóre dzieci, ze względu na stopień swojej niepełnosprawności, nie będą w stanie tych najwyższych poziomów opanować.

Podstawą tej piramidy i jednocześnie początkiem naszej obserwacji jest ogólny obraz dziecka, czyli mówiąc inaczej wrażenie, spostrzeżenia, jakie nasuwają się nam przy pierwszym spotkaniu. Ważne będą więc tutaj informacje jak dziecko się porusza, jaką ma postawę, czy wyraźnie widać obniżone lub podwyższone napięcie mięśniowe, czy chętnie podejmuje proponowane przez nas zabawy i ćwiczenia.

W dalszej obserwacji zwracamy uwagę na ułożenie barków, kontrolę głowy (szczególnie ważne u dzieci z MPD), ruchomość kończyn górnych, przykurcze, deformacje i niewygaszone odruchy.

Kolejny poziom piramidy to funkcja kończyn górnych, a więc tutaj będzie nas interesowało, na jakim etapie rozwoju funkcjonalnego znajduje się obserwowane dziecko, czy potrafi wykonać podpór, sięganie, chwytanie, rozluźnianie chwytu itp.

Sprawność dłoni (manipulacja) - kolejny poziom piramidy, na którym dokładnie obserwujemy dłonie dziecka, a właściwie to, co potrafią robić. Jakim posługuje się chwytem, czy wykonuje precyzyjne ruchy palców, czy dostosowuje chwyt do przedmiotu, którym manipuluje i czy jest w stanie go zmienić. Na tym etapie istotne jest także czy, i w jaki sposób dziecko posługuje się przedmiotami codziennego użytku oraz czy wykonuje podstawowe czynności samoobsługi.

Na szczycie piramidy znajdują się umiejętności grafomotoryczne, jako najwyższy stopień możliwości ruchowych naszych rąk. Analizujemy tutaj styl pisania oraz sposób trzymania narzędzia pisarskiego. Dla wielu dzieci jest to poziom nieosiągalny, szczególnie tych z dużym stopniem niepełnosprawności.

CELE  TERAPII  RĘKI:
• poprawa sprawności ruchowej całej kończyny górnej
• udoskonalenie sprawności manipulacyjnej ręki
• wykonywanie kontrolowanych i precyzyjnych ruchów palców
• doskonalenie umiejętności chwytu
• doskonalenie pisania
• praca nad koordynacją pomiędzy dłońmi
• wspomaganie utrzymywania prawidłowej postawy
• poprawa koncentracji
• osiąganie samodzielności w podstawowych czynnościach życia codziennego

​

DLA KOGO TERAPIA RĘKI?
Terapia skierowana jest przede wszystkim do dzieci wykazujących:
• zaburzenia napięcia w obrębie kończyny górnej (wzmożone lub obniżone napięcie)
• nieprawidłową postawę ciała
• problemy z wykonywaniem codziennych czynności (picie z kubka, zapinanie  guzików  itp.)
• problemy w zabawach manualnych (układanie małych przedmiotów, lepienie plasteliny)
• problemy grafomotoryczne (pisanie, malowanie)
• zaburzenia kontroli wzrokowo-ruchowej
• problem z koordynacją ruchową

Zebrała:
Izabela Wiszowata